ÇORUMÇIPLAK AYAKLI GÜVERCİNLERİ GOVALA (GÖK ALA) SİYAHALA BEYAZ KARAKUYRUK ÇİLLİ (DALARA-DALI KARA) İnternet üzerinde yeni yeni dolaşmaya başladığım 2001-2002 dönemlerinde TGYB’ de ırklar bölümüne bakarken bizim kuşlarımızın olmadığını gördüm.Çorum çıplağı da başlı başına bir ırktır dedim ve site yetkilileri ile görüştüm böyle bir tanıtım yazısı yazmamı tavsiye ettiler. Bu konu tamamen çıplak besleyenlerin ilgisizliğinden kaynaklanmıştır. Bu yazı çorum çıplağı hakkında yanlış olarak bilinen bazı konulara ışık tutacak ve bu ırkın korunması ve hakkıyla tanınması amacıyla bir kişi ile değil bu kuşu ilimizde irdeleyerek ve itina ile besleyen güvercin severler ile istişare yapılarak hazırlanmıştır. Burada benim bir avanhtajımda kuşları besleyen ustaların içinde olmam ve güvercinleri görerek tanımamdır. Yani bu yazıyı yazarken rivayetlere dayalı veya kuşları beslemeden bilmeden yazı hazırlanmamıştır. Çorum çıplakları adından da anlaşılacağı üzere Türkiye’nin Çorum iline has bir güvercin ırkıdır. Çeşitli zamanlarda civar illerde de sevilerek beslenmesine rağmen bu kuşu layıkıyla tanımamaktadırlar. Öyle ki paçası olmayan ancak takla atan her kuşa ‘’Çorum çıplağı’’ demişlerdir. Hatta yakın zamanlarda festivallere götürdüğüm govalalara kimileri gelip " bu bakıcılar kaç para" bile dediler. yine aynı şekilde konyada besleyin bir güvercinsever bizim kuşları yakından tanıyan bir arkadaşımıza " bak bende Çorum takla var " diyerek bir kuş getirmiş. Baktım ayakları inik (yani kırık) kuş getirdi diyor. Buda gösteriyorki tam manası ile tanıtılmamış veya tanınmamış. Kuşlarımıza neden ÇIPLAK denir ? Diğer kuşlar gibi ayaklarında tüy (yani paça) olmadığı için, bu ırkımıza çıplak adı verilir . Bu güvercin ırkı özellikle ilimizde ve çevresinde yetiştirildiğinden dolayı şehir ismini bu güvercin ırkına da vermiştir. Çorum güvercini, tüm diğer ırklar gibi kendine has özelliği olan, yetiştiriciler tarafından özenle korunması gereken değerli bir güvercin ırkıdır. Yetiştiriciler ve araştırmacılar tarafından ırkın kökeni hakkında sağlıklı bilgiler elimize geldikçe de bu makaleyi güncelleyeceğim. Çorum çıplağı öncelikle ilimizde ve çevre iller Yozgat,Çankırı,Kırıkkale, Sivas başta olmak üzere diğer illerimizde de beslenmektedir. Çorum çıplakları yavrularına iyi bakarlar. Şartlar uygun olduğunda üretilmesi yetiştirilmesi kolay bir ırktır. Hastalanma özellikleri açısından da diğer taklacı ırklar kadar hassas değildir. FİZİKİ ÖZELLİKLERİ: Kafa yapısı: Çorum çıplaklarının yuvarlak bir kafası vardır. Irkına göre uzun ve yassı kafa yapısı olanlar da vardır.Bu biçim kafa yapısındaki güvercinlere çekiç kafa denir ve genelde beyaz çorum çıplaklarında bulunur. Gaga yapısı: Gaga rengi govalalarda siyahtır ancak kuşlar daha sonraları alaşar govalalara fazlaca eşlenmeye başlayınca gaga yapısı kemikrengi ile siyah karışımı olanlar elde edilmiş ve tutulur hale gelmiştir.. Sütbeyaz ve çillide kemik rengindedir. Gaga orta uzunlukta ince ve narin yapılıdır. Mardin taklacılarına göre daha küçük ve yuvarlağımsı bir gaga üstü burun eti bulunan çorum çıplağının burun eti rengi beyazımsıdır. Göz ve çevresi: Göz bilindiği üzere beyaz renk güvercinlerde genellikle siyah olur. Gözü çevreleyen göz kapakları beyaz ve çift kattır. (Çorum’da buna GÖZ KAYTENİ denir) göz rengi, govalalarda genelde sarı ya da kırmızıdır ancak nadiren çakır gözlü govalalar da bulunmaktadır. Ayrıca govalalar, govala ile beyaza eşlenen kuşlarda tek gözü kırmızı tek gözü siyah olanlarına da rastların bu tip gözlü kuşlara da ŞEŞ GÖZ govala denilir.Siyah ve mor govalaların, sütbeyaz çorum çıplağıyla; eşleşmesinden doğan kara kuyruk çillilerin gözlerinin rengi kırmızı ve beyaz karışık olabilir; bu renk gözlere AKITMALI GÖZ denir. GOVALA GÖZ RENGİ VE BURUN (MUSTAFA TAŞKIN) Boyun ve gerdan: Boyun kısmı, govalada aranan özellikler içerisinde önemli olanıdır. Boyun tüyü mor renkte olmalıdır ve bu renk boyundan itibaren kursağa kadar uzanmalıdır. Morluğun bittiği yerden itibaren alt kısmında normal mavi tüyü ve hemen bitiminde kesme dediğimiz aklık (beyazlık) başlar. Kesme, govalada önemli bir estetik özelliktir. Kesmesiz govalalar da olur ancak estetik olarak kesmeliler daha makbuldür. Mor govalaların gıdık altında veya boynun yan taraflarında nadiren nokta şeklinde ya da serpmeli şekilde beyazlıklar bulunabilir buna GÜMÜŞ GERDAN GOVALA denilir. Çorum çıplaklarına kesinlikle göğüste gül bulunmaz. Örneklerine de rastlanmamıştır. Kanat-kuyruk oranı: Kanat govalalarda en az 6 beyaz telekle başlar ve 10-11-12 ye kadar çıkar. Makbul olan 8-9-10’dur 11 ve üzeri olanların dirseklerinde beyazlıklar olur ki buna MUSKALILIK denir. Kanat üzerindeki şeritlere Çorum’da ELİF denir ve bu elifler kestane-kahverenginde olur. Birde Siyah elifli govalalar vardır. Bunlarda mor govaladır ancak aynı ırk olup, Elif (şerit) rengi farklıdır siyah elifli govala çeşidi Alaca ilçemizde sevilerek beslenen bir çeşittir. Estetik olarak kestane elifli govalalar ilimizde revaçtadır. Kanat üzerinde ve boynunda beyazlığı fazla olan govalalara ALAŞAR govala denir. Govalada, kuyruk rengi de mor olmalıdır. Göğsü ve kuyruğu koyu renk mor olanlara KARABAŞ KARAKUYRUK denir. Çorum çıplaklarında kuyruk tüyü sayısı genelde 12’dir nadiren 13’e çıkar ki bunlara pek itibar edilmez. Ayrıca aynalı kuyruk govalalar da bulunmaktadır. Bu çeşit govalaların alaşar yavru verme olasılığı fazladır. Ayaklar ve bilekler: Çorum çıplaklarının ayak yapıları ince ve narindir. Ayak bileklerinin rengi koyu renk kırmızıdır. Tırnakları beyazdır. Ayaklarında hiç paça bulunmamalıdır. 8mm genişliğinde künye ayakları için uygundur. Ayaklarında paça olmaması ve gayet ince olması kuşun saflığına delalettir. Çorum çıplakları paçalı taklacılarla çiftleştirilince ayakları tozluklu (-ne paçalı ne paçasız-) kuş çıkar. Çorum’da bu tür kuşlara MIK AYAK veya İNİK denir. (Burada şu konuya temas etmek istiyorum: Çorum dışındaki illerde bazı yetiştiriciler çorum çıplaklarını başka ırk oyun kuşlarıyla çiftleştirerek kendi kuşlarının oyun performansını artırmayı hedeflemişler ve böylece melez bir ırk ortaya çıkarmışlardır. Bu ırk ne tam paçalı ne de paçasızdır. Çoğu yere de bu kuşları ÇORUM ÇIPLAĞI diye satmışlardır. Bu yüzden Çorum çıplağının adı MARDİN KIRIĞI olarak yayılmıştır. Çorum çıplağı diğer güvercin ırkları gibi bir güvercin ırkıdır ve Çorum’da ve çevresinde hala severek besleyeni vardır.) Son zamanlarda ilimizde bile ayak yapıları kalın bacakları bizim kuşlardan daha uzun kuşlar türedi. her haliyle kırılmış ve ıslah edilmeye çalışıldığı belli oluyor. Birtanesini alıp denemeye kalktım altından paçalı yavru attı. Yani ne kadarda ıslah ederim diyen bazı güvercin besleyenlerin bu olayla fikirleri çürümüş oldu. Genel görünüm: Anadolu’daki diğer taklacı ırklara nazaran minyon tiplidir. Bu yüzden orta boy olarak değerlendirebiliriz. Hareketli, enerjik ve ürkek görünümleri vardır.Bulunduğu yere çabucak adapte olabilirler ve en ufak bir hareketle kolaylıkla havalanıp uçabilirler. (MUSTAFA TAŞKIN) GOVALA Renk düzeni: Çorum çıplaklarında dört renk vardır. Bunlar mor govala, siyah govala, çilli ve sütbeyazdır.(Çorum Çıplağının temel rengi üçtür ancak Çorum’daki yetiştiricilerimiz elindeki iyi damar govala ile beyazını birbirine eşleyerek dördürcü renk olarak belirtilen KARAKUYRUK ÇİLLİLERİ elde etmişlerdir. Karakuyruk çilliler govala ile beyazın kırılmış bir rengidir.) Bunların dışında başka hiçbir renk çorum çıplağı olarak değerlendirilmez. Ancak nadiren rastladığımız kırmızı renkte çıkmaktadır. Kırmızı govala atan kuşlar belirli kimselerin beslediği ırktan gelmektedir. Kuşların kemerlerini yani eliflerini kızartmak maksadı ile bu renk güvercini kuşlarına kattıklarını eski kuşculardan öğrenmiş bulunuyorum. Memleketimizde, Çorum güvercini tanınmadığından dolayı hangi renk olursa olsun, paçasız -hatta tozluklu- takla atan tüm kuşlara ‘’çorum çıplağı’ denmektedir ki bu yanlış bir kanaattir. Mor govala: Çorum ırkının renkleri içinde en fazla ilgi göreni ve en zor olanıdır. Zor olmasının nedenini bizim buradaki eski kuşçular her govala altından govala atmaz derler. Bunun nedeni öncelikle bu kuşun renginin diğer renklere göre azlığı ve renk tonundaki açıklık ve kapalılıktır. Açık gök rengi govala, kapalı duman rengi govala ve sıçan tüylü ikisinin ortası bir renk tonlu govala bulunur. Birde bunların kanat üstündeki şeritleri ile kesmelilikleri veya azlıkları takip edilerek eşleme yapılmalıdır. (not: bu konuyu besleyen ustalar bilir)Bu konu bizim buradaki kuşçular tarafından çok takip edilerek eşleme yapılır. Sonra da estetik tercihlerdir. Yoksa renk dışında uçuş özellikleri açısından renkler açısından hiç bir fark yoktur. Bu renk, Çorum’da mor govala adıyla bilinir. Mor govalanın rengi ne kadar koyu renk mor olursa o kadar makbul olur. Kanatlarının üstünde ve boyun bölgesindeki beyaz renk kümeleri ve beyaz noktalar kusurdur. Ancak üzerinde govala özelliklerinin çoğunu bulundurduğu için çokta irdelemeden besleyenlerimizde bulunur. Mor govalanın karın bölgesinden başlayan beyazlık kuyruk altına kadar devam eder. Karın bölgesinden başlayan beyazlık kesme şeklinde olmalıdır. Yani mor rengin bitimi daha açık gök tüyü onun bitiminden de keskin bir şekilde aniden beyaza geçmelidir. Mor govalada arka tepelilik özelliği nadiren görülen bir durumdur. Bu tip mor govalalara, KEKİLLİ GOVALA adı verilmektedir.. (MUSTAFA TAŞKIN) GOVALA TAKIM Siyah govala: Çorum çıplağı ırkının renkleri içinde en fazla ilgi gören ikinci renk siyah govaladır. Siyah govalanın renk dağılımı mor govalanın renk dağılımı gibidir. Sadece bu renk kuşlarda kanat üzerindeki elifler (Kalem) bulunmaz. Govalalarda Karın bölgesinin hemen altından başlayan ve kuyruk altına kadar devam eden bir beyazlık, yani kesme siyah govala için de geçerlidir. Kanat teleklerinde en uzun olanından itibaren 6-12 beyaz telek bulunur. Tüm çorum çıplaklarında olduğu gibi en belirgin ırk özelliklerinden biri olan ayaklarında hiç paça olmamalıdır. Mor govala için geçerli olan tüm renk ve tepelilik özellikleri siyah govala için de geçerlidir. (Yağcı Ahmet) Siyah govala Sütbeyaz: Sütbeyaz çorum çıplağı, hem düz kafa hem de arka tepe olmak üzere iki çeşittir. Adından anlaşılacağı üzere sadece beyaz bir kuştur üzerinde başka hiçbir renk yoktur. Göz renkleri siyahtır. Bu renk güneşte daha belirgin olarak fark edilir. Rengindeki salt beyazlık onun maddi değerini diğer renklerine göre biraz düşük yapar. Ancak bu oyunlu olup olmayacağını etkileyecek bir durum değildir. Arka tepe özelliği olan sütbeyaz Çorum çıplaklarına KEKİLLİ SÜTBEYAZ denir. Karakuyruk Çilli: Süt beyaz ve diğer renklerin eşleştirilmesi sonucunda elde edilen renk çillidir. Çilli Çorum çıplağı salt estetik tercihlerden dolayı tercih edilmeyen en talihsiz renktir. Kuşun renginin oyununa etki eden bir yanı yoktur. Ayrıca arka tepelilik özelliği sütbeyazdan ve govaladan sonra çillide de görülebilir. Ön tepelilik tüm ırkın içinde görülmeyen bir özelliktir. Çilli çorum çıplağının gözleri de sütbeyaz rengi gibi alacalıdır. Çilli , çorum çıplaklarının kanat üstlerinde sırtlarında ve göğüslerinde siyah, gri, mor, kızılımsı lekeler bulunur. Lekeler gelişigüzel dağıtılmıştır. Bu güvercinlerin nadir olarak sadece takma kuyruk olanları da vardır. Gözlerinin üzeri siyah çizgi halinde (sürme ) olanlarına sürmeli de denir. Vücutları beyaz kuyrukları siyah olan bu çeşitleri “KARAKUYRUK” ya da “KARAKUYRUK ÇİLLİ” gibi isimlerle isimlendirilir. Karakuyruk denilince illa kuyruğu kara kuş demek değildir. Kuyruğunda siyahlık olmayanlarıda vardır. beli lekeli, omuz kısmında leke olanlara yerli tabirle (dalara) dalı kara gibi isimlerde verilmiştir. PERFORMANS ÖZELİKLERİ: (MUSTAFA TAŞKIN) Govala Takım Uçarken takla atan ve oyun yapan çorum çıplakları performans kuşlarıdır. Bu özelliklerinden dolayı Çorum’da ve çevresinde severek beslenir. Bu nedenle eldeki damızlıklar özenle korunur. Çorum çıplaklarının oyun özellikleri tüm renkler için geçerlidir. Renklerin performans açısından ayrıcalığı yoktur. Çorum çıplakları arasında dama- çatıya- oynayanları ya da havada oynayanları vardır. İçlerinden çok iyi oyunlu ve uçuş süreleri açısından uzun uçan kuşlar çıkabilmektedir. Taklacı performans kuşlarında aranan oyun özellikleri bu kuşlar içinde aranır, oyunsuz olanlar makbul sayılmaz. Uçuş özellikleri bakımından Mardin tipi taklacılara benzeyen çorum çıplaklarına Konya civarında “Çorumlu Mardin” denilmektedir. Çorum çıplakları yüksek uçarlar, Mardin kuşlarına nazaran geç oyuna girerler, sinede oyunu severler, özellikle ilk uçurulduklarında iyice yükselirler bazıları havada oyun yaparlar. Oyun sırasında 5-8 adet takla atabilirler. daha fazla takla ile kaçanlarıda bulunmakta ancak deneme fırsatı olmadığından eski damar kuşları tespit etmek biraz zor olmaktadır. Bazıları ise ilk yükselişten sonra bir süre yüksekte uçar ve yorulunca alçalmaya başlarlar. Alçalmasıyla birlikte yuvasının üzerinde oynarlar. ( Bazı çıplak besleyen güvercinseverlerin yeni kızma yavruları daha çik çiki kesmeden bakıyorum havada kanat dövüp yuvarlanmaya çalışıyor. 1979 yılından beri çorum ilinde yaşayan ve eski kuşları izleyen birisi olarak tasvip etmediğimi söylüyorum. Çünki eski kuş besleyenlerin ne govalaları ne çilli ne beyazları yaşını doldurana kadar oyun açmazlardı. Hatta yavru baktığı halde 2-3 yıl gibi uzayanlarını dahi görmüşümdür. (çolak hamdinin çilli erkek 2 yıl sonra oyun açmıştır.)çabuk oyun açan yere sokularak oynayan çorum çıplağı % 50 özelliğini kaybetmiştir. Çorum çıplakları pırıltıya duyarlı bir güvercin ırkı değildir. Mardin tipi taklacıların yaşadığı çatıya konma, yere konma vs. sorunlarını çorum çıplakları yaşamaz. Bu özellik çorum çıplağı yetiştiricileri için avantaj bir durumdur (oyunu için kırılmışsa bırakın atınca inmeyi günlerce çatıda da kalabilirler bunuda anti parantez belirtelim) çünkü hem balkonda hem yerde hem de çatıda kümesi olanlar için uygun bir ırktır. Irkın özelliğinden dolayı olacak kanatlarına hakimdir. Çorum kuşları yapılarındaki ürkekliğinden olsa gerek kalkarken de sıkıntı yaşamazlar. Sonsöz: Çorum güvercini, memleketimizdeki kuş severlerin severek besleyeceği, nadide bir güvercin ırkıdır. Mardin taklacı ırkının severek, yaygın bir şekilde beslendiği ülkemizde Çorum taklacı güvercininin güzel bir tanıtımıyla daha da yaygınlaşacağı inancımız kuvvetlidir. Bu nedenle Çorum ilindeki tüm yetiştiricileri bu ırkı tanıtmaya ve sitemize katkı yapmaya davet ediyoruz.
